بخش تحقیقات اقتصادی، اجتماعی و ترویجی مرکز یکی از پر فراز و نشیب ترین بخش در بین بخشهای های تحقیقاتی از ابتدای شکل گیری آن تا کنون بوده است. این بخش در زمان پیش از ادغام دو وزارت خانه قدیمی کشاورزی و جهاد سازندگی تشکیل گردید و بر خلاف سایر بخشهای تحقیقاتی که دارای تخصص و فعالیتهای خاص و بر حسب تقسیم وظایف وزارت خانه متبوع خود بودند، این بحش تنها بخش تحقیقاتی بود که دارای وجه اشتراک تخصصی وموضوعی داشت و پس از ادغام وزارتین و مراکز تحقیقات کشاورزی و تحقیقات منابع طبیعی و امور دام سابق در هم ادغام شد. در مرکز تحقیقات کشاورزی همدان، تابعه وزارت کشاورزی سابق طی سازمان دهی مجدد ساختار سازمان تات و مراکز تحقیقاتی در سال 1368، تعداد دو پست کارشناسی تحقیقات اقتصاد کشاورزی در نظر گرفته شده بود که به لحلظ جایگاه اداری مستقیماً زیر نظر معاونت پژوهشی مرکز قرار داشتند که بعداً تحت عنوان واحد تحقیقات اقتصاد کشاورزی ماهیت و جایگاه مستقلی به آن اعطا گردید. اما اولین نیروی تحقیقاتی با تخصص اقتصادکشاورزی در سال 1373 با مدرک لیسانس جذب گردید و در اواخر همان سال یکی دیگر از فارغ التحصیلان بورسیه سازمان تات با مدرک فوق لیسانس اقتصاد کشاورزی به این واحد اضافه شد. در سال 1375 اولین فرد جذب شده از مرکز تحقیقات جدا شد. در سال 1376 دومین بورسیه فوق لیسانس با تخصص اقتصاد کشاورزی به این واحد پیوست و پرسنل انسانی واحد تحقیقات اقتصاد کشاورزی مرکز تکمیل گردید و تا زمان ادغام وزارتین با همین عنوان ادامه فعالیت داشت.
اما بخش تحقیقات اقتصادی و اجتماعی در مرکز تحقیقات منابع طبیعی و اموردام استات همدان و تابع وزارت جهاد سازندگی سابق، به شکل دیگری سازماندهی و تشکیل شد. این بخش همزمان با تاسیس مرکز تحقیقات منابع طبیعی و اموردام جهاد سازندگی در سال 1372 با یک نفر نیرو فوق لیسانس اقتصاد نظری را ه اندازی شد که تا پایان همان سال با اضافه شده یک نفر دیگر با تخصص اقتصاد کشاورزی به دو نفر افزایش یافت. در سال 1373 اولین نفر جذب شده بطور موقت و به مدت 2سال از مجموعه جدا شد و در همان سال کارشناس دیگری با تخصص جغرافیای انسانی و مدرک کارشناسی ارشد به این بخش اضافه شد. در سال 1374 سومین نفر با مدرک لیسانس اقتصاد نظری به این گروه پیوست. در سال 1375یک نفر از پرسنل این بخش استعفا داد و تا زمان ادغام (1380) این بخش با تغییر و تحولات پرسنلی متعدد سر انجام با 4 نفر محقق که فقط یک نفر از آنها هیئت علمی بود به کار خود ادامه داد.
پس از ادغام وزارتین سابق و تغییر و تحولات ناشی از آن بیشتر دامنگیر این دو بخش به جا مانده از مراکز تحقیقات کشاورزی و تحقیقات جهاد سازندگی شد و گرفتار بی ثباتی ها ی مختلف گردیده که به جرات می توان گفت که هنوز به وضعیت پایدار و با ثبات نرسیده است. ادغام دفتر بررسیهای اقتصادی سازمان تات با مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی در سال 1384 و ادغام مجدد این مجموعه با موسسه پژوهشهای برنامه ریزی و اقتصاد کشاورزی درسال 1385 که خارج از معاونت تات بود، این بخش تحقیقاتی را گرفتار تلاطم امواج خود کرد که در برهه ای از زمان صحبت از انتقال آن به سازمان جهادکشاورزی مطرح بود و در این دوران هم با عناوین مختلفی چون بخش تحقیقات اقتصادی و اجتماعی و مسائل روستایی و چندین عنوان دیگر بار ها تغییر نام یافت تا اینکه در سال 1394 طی برنامه سازماندهی مجدد مراکز و چارت سازمانی جدید، این بخش بطور رسمی با عنوان بخش تحقیقات اقتصادی، اجتماعی و ترویجی سازماندهی و تثبیت شد.
این بخش درحال حاضر دارای 5 نفر عضو هیئت علمی و یک نفر کارشناس میباشد که 3 نفر از آنها دارای مدرک دکتری، دو نفر دانشجوی دکتری و یک نفر هم فوق لیسانس می باشد. این بخش فاقد تکنسین و نیروهای دستیار تحقیقاتی است. نیروی انسانی این بخش از دیسیپلین های اقتصاد کشاورزی، اقتصاد نظری و جغرافیا تشکیل شده و بر اساس نوع تخصص و توانایی های افراد، پروژه های تحقیقاتی بخش بر حسب موضوعی توسط پرسنل به اجرا در میآید. علی رغم ساختار چند دیسیپلینه نیروهای بخش، واحدهای پژوهشی تخصصی بطور رسمی وجود ندارد و در یک تقسیم بندی نانوشته، پروژه های تحقیقاتی بخش بر حسب موضوعی به دو دسته کلی اقتصادی و اجتماعی-ترویجی تقسیم میشود. موضوعات اقتصادی توسط همکاران دارای تخصص اقتصاد کشاورزی و نظری اجرا می شود. موضوعات اجتماعی و ترویجی نیز توسط سایر همکاران به اجرا در میآید.
اهداف بخش تحقیقات اقتصادی، اجتماعی و ترویجی در راستای تحقق به اهداف ذیل در زمینه های پژوهشی تشکیل و فعالیت مینماید:
1-ارزیابیهای اقتصادی و اجتماعی قبل و پس از اجرای پروژه های تحقیقاتی
2- تعیین ارزش خسارت آفات و بیماریهای گیاهان زراعی و دامی
3-بررسی اقتصاد تولید محصولات زراعی، باغی، دامی و دارویی
4-بررسی مسائل بازاررسانی محصولات کشاورزی، دامی و دارویی
5-ارائه اصول بهره برداری اقتصادی از منابع طبیعی و محیط زیست استان
6- بررسی راهکارهای توسعه روستایی
7-ارائه راهکارهای ارتقای مدیریت مزرعه
8-تبین الگوی قیمتی محصولات کشاورزی استان
در راستای دستیابی به اهداف فوق، پروژه و طرحهای پژوهشی این بخش در گستره موضوعات ذیل به اجرا در میآیند:
- ارزيابي اقتصادي طرح هاي تحقيقاتي كشاورزي و منابع طبيعي، اثر سنجی و تعیین بازده اقتصادی نتایج پژوهشی ترویج یافته
- تعیین میزان خسارت آفات و بیماریهای گیاهی و دامی
- بررسي مسائل اقتصادي- اجتماعي در مديريت منابع طبيعي
- مطالعه سياست گذاري ها و مديريت منابع طبیعی
- بررسي مزیت نسبی و اقتصاد توليد محصولات زراعي، باغي، دامی و گیاهان دارویی
- ارزيابي اقتصادي پروژه هاي آبخيزداري و منابع طبیعی
- بازاریابی و تجارت محصولات كشاورزي، دامی و منابع طبیعی
- برنامه ریزی و بررسی مسائل توسعه روستايي
- مديريت مزرعه ، بهینه سازی مصرف نهادهها، تدوین الگوی کشت مناسب، بهره وری و کارایی عوامل تولید
- تحقیقات اقتصاد آب، آبیاری ، بهره برداری از منابع آب و آب مجازی و سایر موضوعات با محوریت آب
- ارزش گذاری آثار و پیامدهای زیست محیطی فعالیتهای کشاورزی، دامپروری و بهره برداری از منایع طبیعی.
- تحلیل هزینه تولید و قیمت محصولات کشاورزی، دامی و گیاهان دارویی .
- ارزیابی اقتصادی ضایعات، کشاورزی حفاظتی و محصولات ارگانیک.
- بررسی روشهای نوین و کارآمد انتقال یافتههای تحقیقاتی و مشارکت های مردمی در تامین مالی تحقیقات
- توسعه پایدار در عرصه کشاورزی و منابع طبیعی
- تحلیل مسائل بیمه و ریسک تولید محصولات کشاورزی و دامی