بخش تحقيقات خاك و آب همدان يكي از قديمي‌ترين بخش‌هاي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي همدان است كه فعاليت خود را از سال 1344 در سطح استان با نام اداره خاكشناسي و حاصلخيزي خاك همدان شروع نمود و وظیفه عمده آن تحقیق و بررسی بر روی مسائل مختلف مربوط به خاک و آب در رابطه با کشاورزی استان میباشد و در این رابطه دارای چهار گروه کاری شامل گروه حاصلخيزي خاك و تغذيه گياه، گروه شناسايي خاك و ارزيابي اراضي، گروه آبياري و فيزيك خاك و گروه آزمايشگاه میباشد که در زمينه‌هاي مختلف خاك، آب و تغذيه گياه فعاليت مي‌نمايند :
این بخش با حمایت علمی و تخصصی 2 نفر عضو هیات علمی و همچنین 4 نفر محقق در زمینههای مختلف حاصلخیزی خاک و تغذیه گیاهی، شناسایی خاک و ارزیابی اراضی، آبیاری و فیزیک خاک و همچنین شیمی تجزیه در سطوح مختلف تحصیلی کارشناسی ارشد و دکتری و یک نفر تکنسین مجرب آزمایشگاهی، مجموعهای قوی و کارآمد در زمینه مسایل مختلف تحقیقات خاک و آب و تغذیه گیاهی را متناسب با محصولات مختلف زراعی و باغی استان در قالب گروههای تحقیقاتی ذیل فراهم نموده است:
- گروه حاصلخيزي خاك و تغذيه گياه:
وظيفه عمده اين گروه تهیه و اجراي طرح‌هاي تحقيقاتي در زمينه حاصلخيزي خاك و تغذيه گياه مي‌باشد كه با هدف تعيين نياز غذايي محصولات مهم و عمده استان و مصرف کود های آلي و شيميايي به منظور افزايش حاصلخيزي خاك و همچنین تعیین بهترین روش و زمان مصرف کود و در نتيجه بالا بردن عملكرد كمي و كيفي محصولات زراعي و باغي اجرا میگردد.
-گروه شناسايي خاك و ارزيابي اراضي:
وظيفه اصلي اين گروه شناسايي خاك و طبقهبندي اراضي استان و تهيه نقشه‌هاي خاكشناسي و طبقهبندي اراضي به منظور كسب اطلاعات دقيق از وضعيت خاك‌هاي استان، نحوه پراكنش مكاني، استعداد های بالقوه و شناسایی مشكلات و محدوديت خاك‌ها در ارتباط با كشاورزي، آبياري و زهكشي و دستيابي به آمار و ارقام صحيح از مساحت انواع خاك‌ها و طرز استفاده از منابع خاك در حال حاضر و نيز طراحي استفاده منطقي از منابع خاك به منظور كاربري‌هاي كشاورزي و غير كشاورزي درآينده مي‌باشد.
-گروه آبياري و فيزيك خاك
وظايف عمده اين گروه عبارتند از 1- تعيين آب مصرفي (نياز آبي) گياهان زراعي وباغي استان بعني تعيين مقدار آبي كه در طول فصل رشد محصول بصورت تعرق توسط گياه و تبخير از سطح خاك و گياه مصرف مي‌شود كه اين اطلاعات مورد نياز جهت برنامه‌ريزي آبياري محصولات و توسعه منابع آب و مديريت كشت مي‌باشد. 2- تعيين روابط متقابل آب و كود كه با بررسي روابط متقابل این دو و تعيين كارايي هر يك در شرايط مختلف ميتوان مديريت بهينه مصرف كود و آب را در شرايط واقعي تعيين نمود. 3- تعيين برنامه آبياري گياهان زراعي و درختان مثمر كه شامل تعيين مقدار آب و زمان (عمق و دور) آبياري گياهان مي‌باشد كه به اين منظور مطالعاتي با استفاده از اطلاعات هواشناسي منطقه بويژه ميزان تبخير و همچنين خصوصيات فيزيي خاك صورت مي‌گيرد. 4- مقايسه روش‌هاي آبياري سطحي، باراني و قطره‌اي.
- گروه آزمايشگاه
وظيفه اصلي اين گروه انجام تجزيه‌هاي آزمايشگاهي بر روي نمونه‌هاي خاك، آب و گياه مي‌باشد. كه در اين ارتباط آزمايشگاه بخش با يك سالن اصلي و پنج اطاق جنبي و سطح زیر بنای 280 متر مربع داراي كليه امكانات تجزيه‌هاي شيميايي خاك، آب و گياه و تجزيه‌هاي فيزيكي خاك مي‌باشد و از وسايل و دستگاه‌هايي كه در آزمايشگاه وجود دارد علاوه بر دستگاه‌هاي فيلم فتومتر و اسپكترو فتومتر و سایر لوازم و تجهیزات آزمایشگاهی ميتوان از دستگاه جذب اتمي نام برد كه براي تعيين ميزان عناصر ميكرو و سنگين خاك و گياه استفاده مي‌شود. این آزمایشگاه به عنوان اولین آزماشگاه خاک و آب استان و به عنوان آزمایشگاه مرجع وظیفه کنترل کیفی آزمایشگاه های خصوصی خاک و آب استان را نیز عهدهدار میباشد.
بطور خلاصه اهداف و محورهای تحقیقاتی این بخش عبارتند از:
- شناسايي خاك و طبقه بندي اراضي استان و تهيه نقشه‌هاي خاكشناسي، طبقهبندي و تناسب اراضی برای محصولات مختلف زراعی و باغی به منظور كسب اطلاعات دقيق از وضعيت خاك‌هاي استان، نحوه پراكنش مكاني، استعداد بالقوه مشكلات و محدوديت خاك‌ها در ارتباط با كشاورزي، آبياري و زهكشي
- دستيابي به آمار و ارقام صحيح از مساحت انواع خاك‌ها و طرز استفاده بهینه از این منابع خاك
- تعيين نياز غذايي محصولات مهم و عمده استان و مصرف کودهای آلي و شيميايي به منظور افزايش حاصلخيزي خاك و همچنین تعیین بهترین روش و زمان مصرف کود
- تعيين آب مصرفي (نياز آبي) گياهان زراعي و باغي استان
- تعيين روابط متقابل آب و كود
- تعيين برنامه آبياري گياهان زراعي و درختان مثمر
- مقايسه روش‌هاي آبياري سطحي، باراني و قطره‌اي