همدان به علت دارا بودن حدود 5/6 ميليون واحد دامي و توليد بالغ بر 600 هزار تن علوفه ی خشك (يونجه) يكي از قطب هاي مهم دام پروري كشور محسوب مي‌شود .اين درحالي است كه مسائل و ابهامات عديده‌اي درخصوص علوم دامي وجود دارد. لذا اين بخش به منظور رفع پاره‌اي از مسائل با ايجاد 4 گرايش تحقيقاتي ( گوسفند و بز، زنبور عسل، تغذيه، مديريت دام و مرتع) مشغول فعاليت می باشد. این بخش تا پایان سال 1386 تعداد 20 فقره پروژه ی تحقیقاتی در دست اجرا داشته است بخش تحقیقات دام پروری دارای 3 نفر کارشناس ارشد و 2 نغر کارشناس تحقیقاتی می باشد.
معرفی بخش تحقیقات دامپروری
فعاليت هاي دامپروري از دير باز يکي
از قطب هاي اقتصادي کشور محسوب شده که در راستاي تأمين نياز جامعه به مواد غذايي
سازمان دهي شده است و امرار معاش بخش عظيمي از ساکنان روستا را به خود اختصاص داده
است. استان همدان از ظرفيت بالايي در امر پرورش و بهره برداري از انواع مختلف دام
و طيور و
همچنين زنبور عسل برخوردار است.
استان همدان به علت دارا بودن حدود 5 ميليون واحد دامي و توليد 500 هزار تن علوفه
خشك(يونجه) يکي از قطب هاي دامپروري کشور محسوب مي شود. با توجه به اهميت دام و
طيور در کشور، تحقيقات در اين زمينه از حساسيت بيشتري برخوردار است. به همين منظور
در سال 1372 بخش تحقيقات دامپروري با چهار گرايش تحقيقاتي( گوسفند و بز، تغذيه ي
دام، زنبور عسل و دام و مرتع در مرکز تحقيقات منابع طبيعي و امور دام استان تاسيس
گرديد و با توجه به گرايش هاي تحقيقاتي مصوب ، فعاليت هاي تحقيقاتي قابل توجهي در
اين بخش انجام شده است. به طوري که تاكنون
در اين بخش تعداد 29 طرح تحقيقاتي اجرا
شده و 1 طرح تحقيقاتي در حال اجرا
مي باشد. از اين تعداد 14 طرح تحقيقاتي بصورت مستقل و مصوب مؤسسه تحقيقات
علوم دامي كشور، 5 طرح تحقيقاتي استاني(
خاص) ، تعداد 3 طرح بصورت تحقيقي و ترويجي و تعداد 8 طرح تحقيقاتي بصورت دانشجويي مي باشد. همچنين تاکنون تعداد هفت نشريه ترويجي و دستورالعمل فني در خصوص دامپروري در اين بخش
تدوين گرديده و تعداد چهار نشريه ترويجي
ديگر که توسط محققين بخش با همکاري مديريت ترويج سازمان تهيه گرديده در دست چاپ مي باشد. همچنين تعداد مقالات علمي
ارائه شده به سمينار هاي داخل و خارج توسط محققين بخش 32 فقره و تعداد سخنراني هاي علمي ارائه شده در هفته انتقال يافته هاي
ترويج 18 فقره و نيز تعداد سخنراني
هاي علمي ارائه شده در هفته پژوهش19 فقره مي باشد. تاکنون تعداد کلاس هاي مسئله يابي و روز مزرعه
ترويج که توسط محققين بخش انجام شده است به ترتيب 9 و 5 مورد مي باشد. همچنين اين بخش
داراي يک ايستگاه تحقيقاتي دامپروري با ظرفيت حدود 250 رأس گوسفند در شهر شيرين سو
از توابع شهرستان کبودرآهنگ است. بخش تحقيقات دامپروري در حال حاضر داراي سه نفر
کارشناس ارشد دامپروري غير هيئت علمي با گرايش تغذيه دام مي باشد. که در سال 89 نيز محققين بخش، تعداد سه فقره طرح
پيشنهادي جهت تصويب به مؤسسه تحقيقات علوم دامي کشور و نيز تعداد سه فقره
طرح به صورت تحقيقي ترويجي جهت تصويب و اجرا به مديريت ترويج سازمان جهاد
کشاورزي استان همدان ارسال نموده است.
مقدمه:
استان
همدان در غرب كشور با مساحتي حدود 19493 كيلومتر مربع قرار دارد و فعاليتهاي
دامپروري از دير باز يكي از قطب هاي اقتصادي در كشور محسوب مي شود كه امرار معاش
بخش عظيمي از ساكنان روستاها را بخود اختصاص داده است . براساس آمار ارسالي از
معاونت امور دام در سال ، استان همدان در سال 1386 داراي 5/5 ميليون واحد دامي مي
باشد که به 1268404 تي.دي.ان در طول يکسال نياز دارد(تي.دي.ان. مورد نياز به ازاي
هر واحد دامي 230 کيلو گرم در سال منظور گرديده است). در صورتي که ميزان تي.دي.ان
استان 2026673 تن برآورد شده است که دارای 758269 تن موازنه مثبت می باشد.
اهميت
تحقيقات دامپروری:
منابع
و استعدادهای بالقوه و بالفعل کشور اعم از نيروی انسانی، منابع طبيعی تجديد شونده
و تکنولوژی روز در صورت توجه جدی به مسئله کشاورزی و دامپروری و محور قرار گرفتن
آنها در عمل ، می تواند سلامت و عزت کشور عزيز اسلاميمان را تضمين نمايد. مقايسه
راندمان توليد و فرآوری توليدات دامی در واحدهای مربوط به آنها در کشور ما با
کشورهای پيشرفته حاکی از ضريب تبديل نامطلوب و پايين بودن بهره وری در اين واحدها
می باشد. يکی از دلايل پايين بودن ظرفيت توليد دام و طيور کشور، کمبود مواد خوراکی
و عدم استفاده بهينه از منابع موجود می باشد و از ديگر دلايل آن می توان به ضعف
مديريت توليد، توليد مثل و بهداشت در واحدهای دامپروری و عدم استفاده کامل از توان
ژنتيکی دامها اشاره نمود. آمارهای جهانی نشان می دهد که طی 25 سال گذشته 90 درصد
افزايش توليد محصولات کشاورزی در دنيا ناشی از بهبود روش توليد و افزايش بهره وری
از منابع موجود بوده و تنها 10 درصد به دليل استفاده از واحدهای جديد می باشد. در
کشور ما نيز محدوديت نهاده های توليد در دامپروری نشان می دهد که افزايش و توسعه
افقی توليد چاره نهايی کار نيست بلکه افزايش کمی و کيفی توليد در گرو توسعه عمودی
(افزايش توليد در واحد دام) می باشد و برای دستيابی به اين امر بايد روشهای توليد
ناکارای موجود در دامپروری کشور با اتکا به علم و تحقيق و تدوين برنامه های دقيق و
جامع به سوی شيوه های توليد پايدار مبتنی بر منابع تجديد شونده متحول شود. توجه: ميزان جمعيت استان در سال 1386 ، 1770523 نفر بر آورد شده است.سرانه مصرف گوشت قرمز 44/12 کيلوگرم، گوشت مرغ30/19کيلوگرم،
تخم مرغ 19/9 کيلوگرم، شير33/111 کيلوگرم،
عسل49/0 کيلوگرم برای هر نفر در سال برآورد شده است. با
توجه به آمار و ارقام فوق، استان همدان
داراي ظرفت هاي بالايي در امر پرورش و بهره برداري از انواع مختلف دام ها و طيور و
همچنين زنبور عسل برخوردار است. وجود مراتع نسبتاٌ خوب و گسترده که داراي عملکرد
علوفه اي خوبي مي باشند. و همچنين سطح زياد زير کشت انواع گياهان علوفه اي بخصوص
يونجه و ميزان سطح برداشت آنها ، اين استان را از لحاظ ميزان محصولات دامي و طيور
و همچنين ميزان توليد علوفه در موقعيت ممتازي قرار داده است. بر اساس آمار نامه
معاونت امور دام ، مساحت مراتع استان همدان 905541 هکتار بوده که حدود 58007 هکتار
آن مراتع درجه يک ، 292288هکتار مراتع درجه دو و 555246 هکتار مراتع درجه سه بوده
است. ميزان توليد علوفه اين مراتع 74586
تن بوده است.
فعاليتهای
بخش تخقيقات دامپروری:
بخش
تحقيقات دامپروري داراي چهار گرايش تغذيه،گوسفند و بز، زنبور عسل، دام و مرتع مي
باشد و تاكنون در اين بخش تعداد 28 طرح تحقيقاتي اجرا شده و يا در دست اجرا مي باشد. از اين
تعداد 13 طرح تحقيقاتي بصورت مستقل و مصوب
موسسه علوم دامي كشور، تعداد 6 طرح
تحقيقاتي استاني ، تعداد 1 طرح بصورت تحقيقي وترويجي و تعداد 8 طرح تحقيقاتي بصورت دانشجويي در زمينه هاي مذكور انجام داده
و يا در حال اجرا مي باشد. همچنين اين بخش داراي يک ايستگاه تحقيقاتي دامپروري به نام
ايستگاه تحقيقات دامپروري شيرين سو در شهرستان كبودرآهنگ مي باشد كه محل اصلي
اجراي طرح هاي تحقيقاتي اين بخش است.
فعاليت
هاي ايستگاه تحقيقات دامپروري شيرين سو طي سالهاي 84 – 82
عمده فعاليت هاي ايستگاه تحقيقات دامپروري شيرين
سو با مساحتي در حدود 2000 متر مربع در 100 کيلومتري شمال غرب استان همدان در طي
سالهاي 1382 لغايت 1384 با توجه به طرحهاي مصوب بخش دامپروري به قرار زير بوده
است.
اجراي
طرح تحقيقاتي مصوب تحت عنوان:
1- "شناسائي خصوصيات پشم و فوليکولهاي پوست گوسفند
نژاد مهربان در فصول مختلف سال" در سال 1382 به مدت 2 سال با استفاده از 42
راس ميش و قوچ 2 تا 4 ساله و نمونه برداری از 168 نمونه پشم و پوست در 4 فصل.
2- " اثر استفاده از اسيد هاي پروپيونيک و استيک بر
حفظ ارزش غذائي يونجه طي مراحل خشک کردن و نگهداري در انبار به مدت 2 سال
با استفاده از 200 بسته يونجه پرس شده در شرايط رطوبتي 30 و 20 درصد و تعيين ارزش
غذائی يونجه در سه زمان صفر، 45 و 90 روز در انبار .
3- " اثر کاربرد کاه کمپوست حاصل از پرورش قارچ
تکمه اي در جيره غذائي بره هاي پرواري در استان همدان" در سال 1383 با استفاده
از 28 راس بره نر نژاد مهربان به مدت 100 روز پرواربندی.
4- " اثر کاربرد جيره پلت شده حاوي کاه کمپوست بجاي
مانده از پرورش قارچ تکمه اي بر عملکرد بره هاي پرواري" در سال 1384.
5- " بررسي امکان استفاده از برگ و ساقه سيب زميني
در تغذيه بره هاي پرواري مهربان "در اسال 1384.
اجرای پيش آزمايش طرح تحقيقاتی
1-" امکان سيلو
کردن يونجه و استفاده از آن در تغذيه گاو شيرده"
در سال 1384، تکميل
و تجهيز ايستگاه شامل تغيير سالن نگهداری دام به شکل انفرادی و نصب سقف بهاربند بازديد دامداران در روز مزرعه از ايستگاه
2- " اثر کاربرد کاه کمپوست
حاصل از پرورش قارچ تکمه اي در جيره غذائي بره هاي پرواري در استان همدان"در
سال 1383